1-боб. Фарз намозлардан кейин ўқиладирган нафл намозлар

 Ибн Умар разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бирлан бирга пешин намозидан аввал икки ракъат намоз ўқидим, пешин намозидан кейин ҳам, шом намозидан кейин ҳам, хуфтондан сўнг ҳам икки ракъат намоз ўқидим. Жумъанинг фарзларидан кейин ҳам икки ракъат намоз ўқидим. Аммо, Жаноб Расулуллоҳ шом ва хуфтоннинг суннатларини уйларида ўқидилар. Опам Ҳафса: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам тонг отгач, қисқагина икки ракъат намоз ўқир эрдилар»,— дердилар. Ўша пайтларда мен Жаноб Расулуллоҳнинг ҳузурларига кирмас эрдим».

 

2-боб. Фарз намозидан сўнг нафл ўқимаган киши ҳақида

 

Ибн Аббос разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бирлан бирга бирданига 8 ракъат, кейин 7 ракъат намоз ўқидик»,— дедим. Шунда Амр ибн Динор: «Эй Абу Мусо, назаримда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам пешиннинг қазосини асрга, шомнинг қазосини хуфтонга қўшиб ўқидиларми, дейман»,— деди. «Мен ҳам шундоқ бўлса керак, деб ўйлайман»,— дедим».

 

3-боб. Сафарда зуҳо намози ўқимоқ ҳақида

 

Муварриқ разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Ибн Умарга: «Зуҳо намозини ўқийдирсизми?» — дедим. «Йўқ»,— деди. «Усмон-чи»? — дедим. «Йўқ»,— деди. «Абу Бакр Сиддиқ-чи?» — дедим. «Йўқ»,— деди. «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам-чи?» — дедим. «Йўқ, деб ўйлайман»,— деди».

 

Абдурраҳмон ибн Абу Лайло ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг зуҳо намозини ўқиганлари ҳақида Умму Ҳониъдан бошқа бирор киши бизга ҳадис айтмади. Умму Ҳониъ бундай деганди: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Макка фатҳ қилинган куни менинг уйимга кириб, ғусл қилдилар ва 8 ракъат намоз ўқидилар. Ҳанузгача мен бунчалик тез намоз ўқиган кишини кўрмаганман. Бироқ, тез ўқиган бўлсалар-да, рукуъ ва саждаларни меъёрига етказиб адо этдилар».

 

4-боб. Зуҳо намозини ихтиёрий деб ўқимаган киши ҳақида

 

Оиша онамиз ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг зуҳо намозини ўқиганларини кўрмаганман, бироқ ўзим ўқиганман».

 

5-боб. Муқимликда зуҳо намози ўқимоқ

 

Атбон ибн Молик разияллоҳу анҳу:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам менинг уйимда зуҳо намози ўқидилар, биз ул кишига иқтидо қилдик»,— дейдилар.

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Дўстим Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам менга то ўлгунимча уч нарсага амал қилмоқни — ҳар ойда уч кун рўза тутмоқни, зуҳо намозини ўқимоқни ва витр намозидан кейин ухламоқни васият қилдилар».

 

Анас ибн Молик ривоят қиладирлар:

 «Бир бақалоқ ансорий Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга: «Ё Расулуллоҳ, мен масжидга келиб сиз бирлан бирга намоз ўқимоққа қодир эрмасман»,— деб узрини айтди. Кейин, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам учун бир таом тайёрлаб, уйига чақирди. Бир бўйрани тозалаб, ерга солиб берди, Жаноб Расулуллоҳ бўйра устида икки ракъат намоз ўқидилар». Фалон ибн Фалон ибн ал-Жоруд: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам зуҳо намози ўқирми эрдилар?» — деб Анасдан сўради. Анас: «Ўшал кунлардан бошқа куни ўқиганларини кўрмаганман»,— деди.

 

6-боб. Пешиннинг фарзидан аввал икки ракъат намоз ўқимоқ

 

Ибн Умар ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламдан 10 ракъат суннат намозини ёдлаб (ўрганиб) олдим: пешиннинг фарзидан аввал икки ракъат, фарзидан кейин икки ракъат, шомнинг фарзидан сўнг икки ракъат (уйларида ўқидилар) ва хуфтоннинг фарзидан кейин икки ракъат (уйларида ўқидилар), бомдоднинг фарзидан аввал икки ракъат (бу вақтда Расулуллоҳ ҳузурларига биров кирмас эрди). Менга Ҳафса опам: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам муаззин азон айтганда (тонг отганда) икки ракъат намоз ўқир эрдилар»,— деб айтдилар».

 

Оиша онамиз:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам пешиннинг фарзидан аввалги тўрт ракъат, фарзидан кейинги икки ракъат ҳамда бомдоднинг фарзидан аввалги икки ракъат намозни канда қилмас эрдилар»,— дейдилар.

 

7-боб. Шом намозидан аввал намоз ўқимоқ

 

Абдуллоҳ ал-Мозиний ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Шом намозидан аввал икки ракъат намоз ўқингиз!» — деб уч марта айтганларидан кейин, «Одамлар буни суннат деб тушунмасинлар, тағин!» деган ўй бирлан: «Хоҳлаган киши ўқисин!» — деб қўйдилар».

 

Марсад ибн Абдуллоҳ ривоят қиладирлар:

 «Уқба ибн Омир ал-Жуҳаний ҳузурига бориб: «Абу Тамийм ҳақида бир сўз айтиб, сизни ажаблантирайинми? Ул шом намозидан аввал икки ракъат намоз ўқийдир»,— дедим. Шунда Уқба: «Биз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам даврларида шундоқ қилур эрдик»,— деди. «Ҳозир шундоқ қилмоғингизга не монеълик қилур?»—дедим. «Ишимнинг кўплиги»,— деди Уқба».

 

8-боб. Нафл намозларни жамоат бўлиб ўқимоқ ҳақида

 

Анас ибн Молик ва Оиша онамиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг нафл намозларни жамоат бўлиб ўқимоқ лозимлиги ҳақида сўзлаганларини ривоят қилишғайдир.

 

Маҳмуд ибн ар-Рабийъ ал-Ансорий Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг уларнинг ҳовлисидаги қудуқдан сув олиб юзига пуркаганларини ҳамда Расулуллоҳ бирлан бирга Бадр жангида қатнашган Атбон ибн Моликдан эшитганларини эслаб, «Атбон менга бундоқ деганди»,— дедилар:

 «Мен ўз қавмим бўлмиш Баний Солимга имомлик қилур эрдим. Қавмим яшайдирган қишлоқ бирлан менинг ўйим оралиғида бир водий бор эрди ва ёмғир ёққанда ўтиб бўлмайдирган бўлиб қолар эрди. Бир куни Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига бориб: «Менинг кўзим хиралашиб қолди, ёмғир ёққанда қавмим бирлан ўзимнинг ўртамдаги водийни кесиб ўтмоқ менинг учун жуда оғирдир, уйимга бориб бир тайинли жойда намоз ўқиб берсангиз-у, мен ўшал ерни ўзимга намозгоҳ қилиб олсам!» — дедим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Хўп, шундоқ қилғайдирмен»,— дедилар. Ниҳоят, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам уйимга кёлиб, эшигимни тақиллатдилар. Мен чиқиб, ичкарига таклиф этдим. Жаноб Расулуллоҳ ўтирмасдан: «Уйингнинг қай ерида намоз ўқиб берайин?» — дедилар. Мен ўзим хоҳлаган жойимни кўрсатдим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам такбири таҳрима айтиб намоз бошладилар, биз ул кишининг орқаларида саф тортиб, иқтидо қилдик. Икки ракъат намоз ўқиб, сўнг салом бердилар. Биз ҳам салом бердик. Кейин, кетмоқчи бўлган эрдилар, «Сиз учун атайлаб хазир (таом) тайёрлатиб қўйганман, еб кетингиз!»— деб қўймадим. Маҳалла аҳли Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг меникига келганларини эшитиб, ул зотни зиёрат қилгани киришди. Ҳовлимга одам тўлиб кетди. Қўшниларймдан бири: «Молик нега кўринмайдир?» — деди. Шунда бир киши: «Ул мунофиқ одам, Аллоҳ ва унинг Расулини яхши кўрмайдир»,— деди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам буни эшитиб: «Ундоқ демағил, Аллоҳни юз-хотир қилиб, Ло илоҳа илла-л-лоҳу деганини билурсен-ку!» — дедилар. «Аллоҳ ва унинг Расули билгувчироқдир, аммо биз Аллоҳга қасамёд қилиб айтурмизким, ул фақат мунофиқлар билайгина дўстлашиб, фақат ўшалар бирлан ҳамсуҳбат бўлғайдир»,— деди бояги киши. Жаноб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Аллоҳ таолони юз-хотир қилиб, Ло илоҳа илла-л-лоҳу деган кишини Аллоҳ таоло дўзах ўтида куйдирмағайдир»,— дедилар. «Бу воқеани кўпчилик орасида айтиб бердим,— деб ҳикоя қиладир Маҳмуд ибн ар-Рабийъ,— улар орасида ўшанда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ғазотда шаҳид бўлган саҳобалари Абу Айюб ҳамда Рум мамлакатига амир қилиб тайинланган Язийд ибн Муъовия ҳам бор эрди. Абу Айюб менинг айтганларимни рад қилиб: «Қасамёд қилиб айтурменким, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам сен айтган сўзларни ҳеч қачон айтмаган бўлсалар керак»,— деди. Абу Айюбнинг бул гапи менга жуда оғир ботди. Агар ғазотдан Аллоҳ таоло мени саломат қайтарса, агар Атбон ибн Моликни тирик топсам, маҳалласининг масжидида албатта ундан бу ҳақда сўрағайдирмен, деб қасамёд қилдим. Ғазотдан саломат қайтдим, кейин ҳажга (ёким умрага) эҳром боғлаб, йўлга тушдим-да, Мадинаи Мунавварага келдим. Баний Солим маҳалласига бордим. Қарасам, кўзи ожиз, мўйсафид Атбон ибн Молик ўз қавмига имомлик қилиб, намоз ўқиб турган эркан. Намоз тугаб, салом бергач, олдига бориб салом бердим. Сўнг, ҳалиги ҳадисни сўрадим, Атбон ибн Молик олдин қандоқ айтиб берган бўлса, худди ўшандоқ қилиб ривоят қилиб берди».

 

9-боб. Уйда нафл намози ўқимоқ

 

Ибн Умар ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Уйингизда ҳам нафл намоз ўқиб турингиз, уйингизни қабристон қилиб қўймангиз»,— дедилар».

 

 

 

 

 

 

 

 

Маккаи Мукаррама ва Мадинаи Мунаввара масжидларида ўқилган намознинг фазилатлари тўғрисида

 

 

БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМИ

 

1-боб. Маккаи Мукаррама ва Мадинаи Мунаввара масжидларида ўқилган намознинг фазилатлари тўғрисида

 

Қазъа разияллоҳу анҳуга Абу Саъид (Жаноб Расулуллоҳ бирлан бирга 12 та ғазотда қатнашган):

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламдан қуйидаги тўрт насиҳатни эшитганман»,— дебдир: «Хотин киши икки кунлик йўлга фақат маҳрами йўлдошлиғида чиқмоғи лозим; иккала ҳайитда рўза тутмаслик керак; бомдоддан кейин кун чиққунча ва асрдан кейин кун ботгунча намоз ўқимоқ ярамайдир; кўпроқ савоб олурмен деган одам Ал-Масжид ал-Ҳаромга (Каъбатуллоҳда), Масжид ур-Расул саллаллоҳу алайҳи ва салламга (Мадинада) ва Масжид ул-Ақсога (Қуддусда) чиқмоғи лозимдир».

 

Абу Ҳурайра ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Кўпроқ савоб олурмен деган одам бошқа масжидларга изғимай, фақат Ал-Масжид ал-Ҳаром, Масжид ур-Расул саллаллоҳу алайҳи ва саллам. ва Масжид ул-Ақсога чиқсин!» — деганлар».

 

Абу Ҳурайра ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Менинг масжидимда ўқилган битта намоз мингта намоздан савоблироқ бўлиб, унга фақат Ал-Масжид ал-Ҳаромда ўқилган намозгина тенглаша олғайдир»,— деганлар».

 

2-боб. Қубо масжиди ҳақида

 

Нофиъ разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Ибн Умар разияллоҳу анҳу фақат икки кун — Маккага ва Қубо масжидига келган кунлари зуҳо намози ўқир эрдилар. Маккага айнан зуҳо намози ўқиладирган вақтда етиб келар эрдилар-да, Байтуллоҳни тавоф айлаб, сўнг Мақоми Иброҳимда икки ракъат намоз ўқир эрдилар. Қубо масжидига эрса, ҳар шанба куни келиб, намоз ўқимасдан кетмас эрдилар. Ибн Умар менга бундай деган эрдилар: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам баъзан отлиқ, баъзан пиёда Масжид ул-Қубони зиёрат қилур эрдилар, саҳобаи киромлар ҳам шундоқ қилишғайдир, мен ҳам улардан ўрнак олиб шундоқ қилмоқдамен. Мен ҳеч кимнинг, хоҳ кундузи ва хоҳ кечаси бўлсин, истаган вақтда намоз ўқимоғига монеълик қилмасмен, фақат кун чиқаётган ёким ботаётган вақтда ўқимаса, бўлди!»

 

3-боб. Қубо масжидига ҳар шанба келган киши ҳақида

 

Ибн Умар разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳар шанба куни Қубо масжидига гоҳ пиёда, гоҳ от.миниб келар эрдилар». (Буни кўриб Абдуллоҳ ибн Умар ҳам шундоқ қилар эрдилар).

 

4-боб. Қубо масжидига от миниб ёким пиёда келмоқ

 

Ибн Умар разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоху алайҳи ва саллам Қубо масжидига гоҳ отда, гоҳ пиёда келар эрдилар». Ибн Нумайр юқоридаги ҳадисга қўшимча қилиб: «Ибн Умар Қубо масжидига келган заҳоти икки ракъат намоз ўқиб, сўнг ўтирар эрди»,— дейдилар.

 

5-боб. Жаноб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қабрлари бирлан минбарлари орасида намоз ўқимоқнинг фазилати

 

Абдуллоҳ ибн Зайд ал-Мозиний ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Уйим бирлан минбарим оралиғидаги жой жаннат боғларидан биридир!» — деганлар».

 

Абу Ҳурайра ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Уйим бирлан минбарим оралиғидаги жой жаннат боғларидан биридир! (Охиратда) минбарим Ҳавзи Кавсарим қирғоғида бўлғайдир»,— деб айтганлар».

 

б-боб. Байт ул-Муқаддас масжиди ҳақида

 

Зиёднинг озод қилинган қули Қазъа ривоят қиладирлар:

 «Абу Саъид ал-Худрий Жаноб Расулуллоҳдан эшитган тўрт васиятни айтиб, мени таажжубга солдилар, хурсанд қилдилар. Улар қуйидагилар: «Аёл киши икки кунлик йўлга ёлғиз ўзи сафар қилмағайдир, балким эри ёким бир маҳрами бирлан сафар қилғайдир; икки ҳайит куни рўза тутилмағайдир; бомдоддан кейин кун чиққунча, асрдан сўнг кун ботгунча намоз ўқилмағайдир; фақат учта масжид — Ал-Масжид ал-Ҳаром, Масжид ул-Ақсо ва менинг масжидимдан кўпроқ савоб топғайдирсиз!»

 

 

 

 

 

 

 

 

Намозда қиинадиган ҳаракатлар тўғрисидаги боблар

 

 

БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМИ

 

1-боб. Намозда (агар буюрилган бўлса) қўлдан фойдаланиш ҳақида

 

Ибн Аббос ривоят қиладирлар:

 «Намозхон намоз ўқиётиб ўз тана аъзоларидан истаганча фойдаланмоғи мумкин. Масалан, Абу Исҳоқ намоз ўқиётиб қўли бирлан кулоҳини олиб қўйди, кейин яна кийиб олди. Ҳазрат Али разияллоҳу анҳу эрса, ўнг кафтларини чап қўлларининг бўғини устига қўйиб, қўл боғлар эрдилар, агар бирор жойларини қашимоқчи ёким кийимларини тузатиб олмоқчи бўлсалар, қўл боғламини ечиб, қўлларини бемалол ҳаракат қилдираверар эрдилар».

 

Абдуллоҳ ибн Аббос ривоят қиладирлар:

 «Бир куни кечаси Маймуна холамникида ётиб қолдим. Мен ёстиқнинг энсиз томонига, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ва холам эрса, энли томонига бош қўйиб ётдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ярим кечагача ёким ундан сал камроқ ёким кўпроқ вақт ухладилар. Кейин, уйғониб, ўринларидан туриб ўтирдилар-да, уйқуни қочирмоқ учун қўллари бирлан кўзларини ишқадилар. Сўнг, Сураи «Оли Имрон»нинг охиридан ўн оят ўқидилар. Кейин, ўринларидан туриб, деворга осиғлиқ мешчани олдилар-да, яхшилаб таҳорат қилдилар, сўнг намоз ўқимоққа тутиндилар. Мен ҳам Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам сингари таҳорат олдим-да, ёнларига бориб турдим. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўнг қўллари бирлан (ўнг томонимда туришинг керак эрди, деган маънода) ўнг қулоғимни ишқаб қўйдилар (бошқа ҳадисда: «Қулоғимдан ушлаб, мени ўнг томонларига ўтказиб қўйдилар»,— дейилган). Кейин, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам икки ракъат, сўнг икки ракъат, кейин икки ракъат, сўнгра икки ракъат, кейин икки ракъат, сўнгра икки ракъат намоз ўқидилар. Сўнг, витр ўқиб бўлгач, муаззин келиб азон айтгунча ёнбошладилар. Кейин, қисқагина қилиб икки ракъат намоз ўқиб олдилар. Сўнг, бомдод ўқигани масжидга чиқиб кетдилар».

 

2-боб. Намоз вақтида сўзлашмоқ манъ қилинадир

 

Абдуллоҳ ибн Масъуд ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам намоз ўқиётганларида салом берар эрдик, бизга алик олар эрдилар. Аммо, Ҳабашистондаги Ан-Нажоий деган жойдан қайтганимизда намоз ўқиётган эрканлар, салом берсак, алик олмадилар. Намоздан кейин: «Намоз улуғ машғулотдир! Унда бошқа нарсалар бирлан машғул бўлмоқ ярамағайдир»,— дедилар».

 

 Абу Амр аш-Шайбоний:

 «Менга Зайд ибн Акрам разияллоҳу анҳу бундоқ деганди»,— дейдилар: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салам даврларида, ислом эндигина тарқалаётган вақтда Аллоҳ таолонинг «Намозларда тартиб сақлангиз!...» деган ояти кариймаси нозил бўлмагунча бир-биримиз бирлан дунёвий ишларимиз ҳақида сўзлашаверар эрдик».

 

3-боб. Намозхоннинг намозда тасбиҳ ва ҳамд айтмоги жоиз

 

Саҳл разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Баний Амр ибн Авфни келиштириб қўймоқ учун чиққан эдилар ҳамки, намоз вақти бўлди. Шунда Билол Абу Бакрнинг олдига келиб: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ушланиб қолдилар, сиз ўрниларига имомлик қилмағаймисиз?»—деди. Абу Бакр: «Майли, агар истасангиз»,— деб ррзи бўлдилар. Кейин, Билол азон айтди. Абу Бакр эрса, меҳробга ўтиб намоз бошладилар. Шу пайт Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам келдилар-да, одамларни оралаб ўтиб, биринчи сафга турдилар. Одамлар (Абу Бакрга Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам келганларини билдирмоқ учун) чапак чала бошладилар. Абу Бакр шунда ҳам сезмадилар. Одамлар қаттиқроқ чапак чалганларидан кейингина атрофга аланглаб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг биринчи сафда турганларини кўриб қолдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам «Ўрнингда туравёрғил!» деб ишора қилдилар. Шунда Абу Бакр қўлларини кўтариб Аллоҳга ҳамд айтдилар-да, орқага тисарилдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам олдинга ўтиб, намозни давом эттирдилар».

 

4-боб. Намозда айтиш мумкин эмаслигини билмаган ҳолда бирор қавмнинг номини тилга олмоқ ёким бир-бирига салом бермоқ ҳақида

 

Абдуллоҳ ибн Масъуд ривоят қиладирлар:

 «Биз илгарилари намоз ўқиётиб ҳам бир-биримизга салом бераверар эрдик ва марҳумларнинг исмларини бирма-бир айтиб дуо қилар эрдик. Бир куни Расулуллоҳ саллаллоху алайҳи ва саллам буни эшитиб қолиб: «Ат-Таҳиййоту ли-л-лохи ва-с-салавоту ва-т-таййиботу, ас-салому алайка аййуҳа-н-на-биййу ва раҳмат-ул-лоҳи ва баракотуҳ, ас-салому алайно ва ало ибоди-л-лоҳи-с-солиҳийна, ашҳаду алло илоҳа ил-ла-л-лоҳу ва-шҳаду анна Муҳаммадан абдуҳу ва расулуҳ» десангиз, Аллоҳ таолонинг еру кўкдаги барча солиҳ бандаларини дуо қилган бўлурсиз»,— дедилар». Дуонинг таржимаси: «Барча олқишу мақтовлар, беш вақт намозу ззгуликлар Аллоҳга бўлсин! Эй Аллоҳнинг элчиси (пайғамбари) Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва саллам! Аллоҳ таоло сизга салом, баракот ва раҳмат йўлласин! Бизга ҳамда Аллоҳнинг жамики солиҳ бандаларига ҳам Аллоҳ салом йўлласин! Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлигининг шоҳидиман, Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳам Аллоҳнинг бандаси ва элчиси (пайғамб.ари) эканлигининг шоҳидидирман».

 

5-боб. Қарсак чалмоқ хотинларга ҳос қилиқ зканлиги ҳақида

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладилар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Тасбиҳ айтмоқ эркакларга, қарсак чалмоқэрса, хотинларга хос одатдир! » — деганлар (бу ерда имомни огоҳлантирмоқ учун чапак чалиб овоз чиқармоқ назарда тутилган)».

 

Саҳл ибн Саъд ривоят қиладилар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Тасбиҳ айтиб (имомни) огоҳлантирмоқ эркакларга, кафтни кафтга уриб одаз чиқариб (имомни) огоҳлантирмоқ хотинларга хос одатдир»,— деганлар».

 

6-боб. Намоз ўқиётиб орқага тисарилган ёким бирор сабабга кўра олдинга (намозхонларнинг олдинги сафига) ўтиб олган кишилар ҳақида

 

Саҳл ибн Саъд бу ҳақда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам тўғриларидаги ҳадисларда ривоят қилганлар.

 

Анас ибн Молик разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Сешанба куни мусулмонлар Абу Бакр Сиддиқ имомлигида (Расулуллоҳ бетоб эрдилар) бомдод намозини ўқишаётган эрди. Шу лайт Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Оиша онамизнинг ҳужраларидаги пардани очиб, уларга жилмайиб қараб қўйдилар. Абу Бакр Сиддиқ, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам намозга чиқмоқчилар, деб ўйлаб, жой бўшатмоқ мақсадида орқаларига тисарилдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламни кўриб хурсанд бўлиб кетган мусулмонлар намозни бузиб қўяй дейишди. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам намозни давом эттирингиз, деган маънода ишора қилдилар-да, пардани ёпиб қўйдилар. Ул зот шул куни вафот этдилар».

 

7-боб. Намоз ўқиётган болани онаси чақириб қолса...

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу:

 «Менга Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қуйидаги воқеани ривоят қилиб берган эрдилар»,— дейдилар. «Бир бола ўз ҳужрасида (намоз ўқиб) турган эрди. Шу пайт онаси: «Эй Журайж»,— деб чақириб қолди. Бола (онасининг овозини эшитгач): «Илоҳи, чиқайин десам, намоз ўқимоғим керак, чиқмайин десам, онам чақирмоқдалар, не қилсам эркан?» — деди. Онаси: «Эй Журайж»,— деб иккинчи марта чақирди. Бола яна: «Илоҳи, чиқайин десам, намоз ўқимоғим керак, чиқмайин десам, онам чақирмакдалар, не қилсам эркан?» — деди. Онаси: «Эй Журайж»,—деб учинчи марта чақирди. Бола яна: «Илоҳи, чиқайин десам, намоз ўқимоғим керак, чиқмайин десам, онам чақирмакдалар, не қилсам эркан?» — деди. Онаси: «Илоҳи, Журайж фоҳиша хотинлар юзига назари тушмай ўлмасин!» — деб қарғади.

Журайжнинг ҳужрасига бир чўпон хотин кириб-чиқиб юрар эрди. Бир куни шу хотин туғиб қўйди. Хотиндан: «Болани кимдан туғдинг?»— деб сўрашди. Хотин: «Журайждан»,— деди. Буни эшитган Журайж ҳужрасидан чиқиб келиб: «Болани мендан туққанман, деяётган хотин қани? » — деди, сўнг болага қараб: «Эй гўдак, отанг ким? »— деб сўради. «Отам қўйбоқар чўпон»,— деди чақалоқ (Журайж намозни онасидан ҳам устун қўйгани учун Аллоҳ таоло унга ана шундоқ каромат ато қилди)».

 

8-боб. Намоз ўқиётиб сажда қилинадирган ерни майда тошлардан тозалаб ташламоқ

 

Муъаййиқиб разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам саждага бош қўйиладирган ерни майда тошлардан тозалаб ташлаётган кишига: «(Намоз давомида) бир марта шундоқ қилмоғинг мумкин»,— дедилар».

 

9-боб. Саждага бош қўйиладирган ерга кийимини ёзиб қўймоқ

 

Анас ибн Молик разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бирлан бирга жазирама иссиқда намоз ўқиётиб, ернинг ниҳоятда қизиб кетганлигидан бирортамиз ҳам саждада пешонамизни ерга теккизолмай қолдик. Шунда кийимимизни саждагоҳга ёзиб қўйиб, ўшанинг устига сажда қилдик».

 

10-боб. Намозда қандай ҳаракатлар қилмоқ жоиз бўладир?

 

Оиша онамиз ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам намоз ўқиётганларида қибла томонларида оёғимни узатиб ётган бўлардим. Сажда қилаётганларида оёғимни йиғиштириб олардим, саждадан бош кўтарганларида эрса, яна узатиб юборар эдим (қоронғуда)».

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам намоз ўқиб бўлиб, бундай дедилар: «Намоз ўқиётганимда шайтон пайдо бўлиб, намозимни бузмоқ ниятида менга ҳамла қилди. Аллоҳ таоло мадади бирлан уни даф қилмакка муяссар бўлдим. Эрталаб сизлар кўрингиз, деб уни тутиб масжиднинг устунига боғлаб қўймоқчи бўлганимда, Сулаймон алайҳиссаломнинг «Илоҳи, мени шундоқ бир нарсага эга қилгилким, токи мендан кейин унга ҳеч ким муяссар бўлолмасин!»— деган гаплари ёдимга тушди. Шунда Аллоҳ таоло шайтоннинг умидини пучга чиқариб қувиб юборди».

 

11-боб. Намоз ўқиётган одамнинг улови бўшаб (ечилиб) кетса...

 

Қатода разияллоҳу анҳу:

 «Намозхон кийимини ўғри олиб қочса, намозни қўйиб, ўғрини қувлағайдир»,— дейдилар.

 

Ал-Азрақ ибн Қайс ривоят қиладирлар:

 «Аҳвоз деган ерда хаворижлар бирлан урушаётган эрдик. Мен дарё бўйида турган эрдим, Бир вақт, бир кишининг оти юганини ушлаб турган ҳолда намоз ўқиётганики кўриб қолдим. Оти кучлилик қилиб уни жойнамоздан нарига судраб кета бошлади». Мазкур ривоятни Шуъба разияллоҳу анҳу бундай деб давом эттирадилар: «Ўша намозхон Абу Барза. ал-Асламий бўлиб, уни хаворижлардан бир киши: «Илоҳи, бу чолни балога гирифтор қилғил!» — деб дуоибад қилди. Абу Барза намозини тугатгач: «Мен сизларнинг гапингизни эшитдим. Мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бмрлан бирга олти (ёким етти, ёким саккиз) йил ғазот қилдим, умматларига намоз хусусида бир қанча енгиллик берганларини кўрдим. Отим судраб кетаётган бўлса ҳам, намоз ўқиганим афзал, чунким уни ўз ҳолига қўйиб юборсам, ўтлаб узоқларга кетиб қолғайдир»,— деди».

 

Оиша онамиз ривоят қиладирлар:

 «Қуёш тутилди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўринларидан туриб узун сура ўқидилар, сўнг рукуъ қилдилар, рукуъда узоқ турдилар, кейин рукуъдан бош кўтариб, бошқа бир сурани ўқий бошладилар. Сўнг рукуъ қилиб, сажда қилдилар-да, биринчи ракъатни якунладилар. Иккинчи ракъатни ҳам шу тариқа ўқидилар. Кейин, бизга қараб: «Қуёш бирлан Ой Аллоҳ таоло қудратининг икки далилидир. Уларнинг тутилганини кўрсангиз, тутилиб бўлгунча намоз ўқингиз! Мана шу ерда туриб менга ваъда қилинган ҳамма нарсани кўрдим. Қўлимни узатиб олдинга интилаётганимни кўрган вақтларингизда мен жаннатдан бир мева узиб олмоқчи бўлган зрдим, орқамга (чўчиб) тисарилганимда эрса, жа~ ҳаннам ўтининг гуриллаб ёнаётганини кўрган эрдим. Жаҳаннамда Амр ибн Луҳони кўрдим, ул (ҳаётлигида уй) ҳайвонларини ўз ҳолига ташлаб қўйган одам эрди»,— дедилар».

 

12-боб. Намозда тупуриш ва уф тортиш ҳақида

 

Абдуллоҳ ибн Амр:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Қуёш тутилганда намоз ўқиётиб уф тортдилар», — дейдилар.

 

Ибн Умар разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам масжиднинг қиблага қараган деюридаги тупукни кўриб, масжид аҳлидан хафа бўлганларидан: «Намоз ўқиётганингизда Аллоҳ таоло ҳар бирингизнинг рўпарангизда бўлғайдир, шунинг учун қиблага қараб тупура кўрмангиз! » — дедилар-да, муборак қўлларига бир тош олиб девордаги тупикни қириб ташладилар».

«Қайси бирингиз тупурмоқчи бўлсангиз, чап ёнингизга тупурингиз!»— дейдилар Ибн Умар.

 

Анас разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Намоз ўқиётган ҳар бир мўмин ўз рабби бирлан суҳбатлашғайдир. Шунинг учун олд томонига ва ўнг ёнига тупурмасин, чап ёнига ёким оёғининг остига тупурсин!» — дедилар».

 

13-боб. Эркак киши, мумкин эмаслигини билмасдан имомни бирор нарсадан огоҳлантирмоқ учун кафтини кафтига уриб овоз қилса, намози бузилмайдир

 

Юқорида Саҳл ибн Саъднинг шунга доир ҳадиси келтириб ўтилган.

 

14-боб. Агар намозхонга «олдинга ўтғил ёким кутиб турғил!» дейилса, кутиб тургани маъқул

 

Саҳл ибн Саъд ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бирлан бирга намоз ўқиётган одамлар изорларини кичиклигидан бўйинларига танғиб олишар эрди. Шунда хотинларга: «Эркаклар батамом ўтириб олгунларича бошларингизни саждадан кўгармангиз!»—деб буюришар эрди (чунким эркаклар сажда қилганда авратлари кўриниб қоларди)».

 

15-боб. Намозда саломга алик олинмайдир

 

Абдуллоҳ ибн Масъуд ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга намоз ўқиётганларида ҳам салом берар зрдим. Менга алик олар эрдилар. Лекин, бир куни Ҳабашистондан қайтиб келганимизда Жаноб Расулуллоҳга намоз ўқиётганларида салом берсам, алик олмадилар. Намоздан кейин: «Намоз ўқиётиб бошқа нарсаларга чалғимаслик керак»,— дедилар».

 

Жобир ибн Абдуллоҳ ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам мени ўзларининг бир ҳожатларини бажариб келмакка юбордилар. Мен топшириқни бажаргач, қайтиб келиб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга салом бердим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам саломимга алик олмадилар. Биргина Аллоҳга аён, ўшанда анча кўнглим ранжиди. Ўзимга-ўзим: «Эҳтимол, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам кечикиб қолганим учун мендан хафа бўлиб юргандирлар?» — дедим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга қайта салом берсам, яна алик олмадилар, дилим аввалгидан ҳам кўпроқ ранжиди, кейин яна салом бердим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бу гал саломимга алик олиб: «Саломингга алик олмоғимга намоз монеълик қилди, мен намоз ўқиётган эрдим»,— дедилар. Жаноб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам улов устида қибладан бошқа ёққа қараган ҳолда намоз ўқиётган эрдилар».

 

16-боб. Намоз ўқиётиб бирор зарурат билан қўлини тепага кўтармоқ ҳақида

 

Саҳл ибн Саъд разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қулоқларига «Баний Амр ибн Авф қабйласи Қубо масжидида жанжаллашиб қолишибди» деган хабар етди. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бир қанча саҳобаларини олиб, уларни яраштирмоққа чиқдилар. Муҳокама чўзилиб кетиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бир оз ушланиб қолдилар. Намоз вақти ҳам бўлди. Билол келиб Абу Бакр Сиддиққа: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ушланиб қолдилар. Намоз вақти бўлди, жамоатга имомлик қилмайдирмисиз? » — дедилар. «Истасангиз, майли»,— дедилар Абу Бакр. Билол азон айтдилар, Абу Бакр Сиддиқ эрса, меҳробга ўтиб такбири таҳрима айтдилар. Шу пайт Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам келиб биринчи сафга турдилар. Одамлар Абу Бакрни огоҳлантирмоқ учун чапак чала бошлашди. Абу Бакр шунда ҳам сезмадилар. Одамлар қаттиқроқ қарсак чалишгандан кейингина атрофга аланглаб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламни кўриб қолдилар. Жаноб Расулуллоҳ ул кишига «Намозни давом эттираверғил» деган маънода қўллари бирлан ишора қилдилар. Абу Бакр қўлларини тепага кўтариб Аллоҳга ҳамд айтдилар-да, орқага тисарилдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ул кишининг биринчи сафга келиб турганларини кўриб олдинга ўтиб имомлик қилдилар. Намоздан кейин, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам одамларга қараб: «Эй, одамлар, сизларга не бўлди ўзи? Худди бир нарса бўлгандек намозда қарсак чалдингиз. Қарсак чалмоқ хотинларнинг ишидир, намоз вақтида бирор кишига бир нима бўлиб қолса, (имомни огоҳлантирмоқ учун) «Субҳоналлоҳ» десин!»—дедилар. Сўнг, Абу Бакрга: «Эй Абу Бакр, намозни давом эттираверингиз» деб ишора қилганимда, нега жойингизда қолавермадингиз?» — дедилар. Абу Бакр: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларига ўтиб, намоз ўқимоғим ўринли эмасдир»,— деб жавоб қилдилар».

 

17-боб. Намозда қўлни белга қўйиб турмоқ жоиз эрмас

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам намоз ўқиётиб белни ушламакни манъ қилганлар»,— дейдилар.

 

Умар ибн Али:

 «Менга Абу Ҳурайра айтдиларким, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам намозда белга қўлни қўйиб турмоқни макруҳ қилган эрмишлар»,— дейдилар.

 

18-боб. Намоз ўқиётиб бошқа бир нарса ҳақида фикр юритмоқ

 

Ҳазрат Умар:

«Мен намоз ўқиётиб аскарларимни жиҳодга тайёрлағайман»,— деган эканлар.

 

Уқба ибн Ҳафса ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бирлан бирга аср ўқидим. Жаноб Расулуллоҳ салом бердилар-да, тезда ўринларидан туриб, хртинларининг ҳужрасига кириб кетдилар. Бир оздан кейин чиқиб, қавмларининг юзларидаги таажжуб аломатини кўриб: «Намоз ўқиётганимда уйимизда тилла борлиги ёдимга тушиб қолди, мен унинг туни бирлан уйимизда туриб қолмоғини истамай, одамларга улашиб бермакни буюрдим»,— дедилар».

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Намозга азон айтилса, шайтон азон овози эшитилмайдирган ергача орқасидан ел чиқариб қочғайдир. Муаззин тўхтаса, яна келғайдир ва намозхонга «Уни эслағил, буни эслағил» деб токим ул неча ракъат ўқиганини эсидан чиқаргунча чалғитғайдир»,— дедилар».

 

Абу Салама ибн Абдурраҳман:

 «Қайси бирингиз намозда шу аҳволга тушсангиз, ташаҳҳудга ўтиргандан кейин яна икки марта сажда қилингиз! » — деганлар. Бу сўзни ул киши Абу Ҳурайрадан эшитибдирлар.

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Одамлар: «Абу Ҳурайра Расулуллоҳ ҳусусларида жуда кўп ҳадис ривоят қилғайдир!» — дейишади. Мен бир кишини учратиб, унга: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам кеча тунда қайси сурани ўқидилар?» — дедим. «Билмасман»,— деди. «Унда, намозда бўлмабсан-да?!» — дедим.

«Нега, қатнашганман»,— деди бояги киши. «Фалон ва фалон сураларни ўқиганларини мен биламан-ку!» — дедим (демак, Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг суннатларини ёдлаб қолмоқ учун бутун вужудлари бирлан қулоқ солганлар)».

 

 

 

 

 

 

 

Саждаи саҳв ҳақида (намознинг иккинчи ракъатида ўтирмасдан туриб кетгандаги хатони тузатмоқ учун килинадиган сажда)

 

 

1-боб.

 

Абдуллоҳ ибн Буҳайна разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Беш вақт намозлардан бирида Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга имомлик қилдилар. Шунда иккинчи ракъатдан кейин, ўтирмасдан туриб кетдилар. Кетларидан одамлар ҳам туришди. Намозни тугатиб, салом бермоқларини кутиб турдик. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам салом бермоқдан аввал, ўтирган ҳолларида такбир айтиб икки марта сажда қилдилар-да, сўнг салом бердилар».

 

Абдуллоҳ ибн Буҳайна ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам пешин намозининг иккинчи ракъатидан сўнг, ўтирмасдан туриб кетдилар. Шунда намозни тугатгач, икки марта сажда қилиб, кейин салом бердилар».

 

2-боб. Агар намозхон тўрт ракъатли намозни беш ракъат қилиб ўқиб қўйса...

 

Абдуллоҳ ибн Масъуд ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам пешин намозини беш ракъат ўқиб юбордилар. Саломдан сўнг, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга: «Намознинг ракъати кўпайтирилдими?» — деб сўрашди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Нега бундоқ дерсизлар?»— дедилар. «Беш ракъат ўқидингиз»,— дейишди. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳв учун (хатони ювмоқ учун) яна икки марта сажда қилдилар».

 

3-боб. Намозхон иккинчи ёки учинчи ракъатда билмай салом бериб қўйса, одатдаги сажда каби ёки ундан узоқроқ яна икки марта сажда қиладир

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга имомлик қилиб пешин ёким аср намозини ўқидилар. Иккинчи ракъатга келганда салом бердилар. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга Зулйадайн деган киши: «Ё Расулуллоҳ, намоз қисқардими?» — деди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобаларига қараб: «Зулйадайн тўғри айтаётирми?» — дедилар. Саҳобалар: «Ҳа»,— деб жавоб беришди. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳв учун яна икки ракъат намоз ўқиб, сўнг икки марта сажда қилдилар».

 

Саъд ривоят қиладилар:

 «Урш ибн Зубайр бизга имом бўлиб шом ўқиганида иккинчи ракъатдан кейин салом берди. Сўнг, (биз бирлан) бир оз сўзлашгач, намознинг қолганини ўқиб, саждаи саҳв қилди-да: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам шундоқ қилганлар»,— деди».

 

4-боб. Саждаи саҳв қилгандан сўнг «Ат-Таҳиййот» ни ўқимай салом берган киши хусусида

 

Анас разияллоҳу анҳу ва Ҳасан Басрий саждаи саҳвдан сўнг «Ат-Таҳиййот»ни ўқимадилар. Қатода:

 «Саждаи саҳвдан сўнг «Ат-Таҳиййот» ўқилмайдир»,— дейдилар.

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам икки ракъат ўқиб, намозни тугатдилар. Шунда ул кишига Зулйадайн: «Ё Расулуллоҳ, намоз қисқардими ёки ёдингиздан чиқардингизми?» — деди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Зулйадайн тўғри айтаётирми? »—дедилар. Одамлар: «Ҳа»,— дейишди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам яна икки ракъат намоз ўқиб, салом бердилар, сўнг такбир айтиб, одатдагидек ёким ундан узоқроқ сажда қилдилар. Кейин, саждадан бошларини кўтариб («Ат-Таҳиййот» ни ўқимай) салом бердилар-да, ўринларидан турдилар».

 

Салама ибн Алқама ривоят қиладирлар:

 «Муҳаммад ибн Сириндан: «Саждаи саҳвдан сўнг «Ат-Таҳиййот» ўқилғайдирми?» —деб сўрадим. «Абу Ҳурайранинг ҳадисида йўқ-ку!» — дедилар».

 

5-боб. Намозда янглишган одам ҳар иккала саждаи саҳвда такбир айтадир

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам пешин ёким аср намозида (Муҳаммад ибн Сирин: «Аср намозида бўлса керак, деб ўйлайман»,—дейдилар) икки ракъат ўқиб, салом бердилар, кейин ўринларидан турдилар-да, масжидга кира-веришдаги ёғочга бориб суяндилар. Намозхонлар орасида Абу Бакр ва Умар ҳам бор эдилар, лекин бу тўғрида Жаноб Расулуллоҳга гапирмоққа истиҳола қилишди. Одамлар бир-бирларига «Намоз қисқардими, намоз қисқардими?» — дея шошиб масжиддан чиқиб кела бошладилар. Уларнинг орасида бир киши бор эрди, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам уни «Зулйадайн» дер эдилар. Ўша киши: «Ё Расулуллоҳ, ёдингиздан чиқардингизми ёким намоз қисқардими? » — деб сўради. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Эсимдан чиқарганим ҳам йўқ, намоз қисқаргани ҳам йўқдир»,— дедилар. Зулйадайн: «Йўқ, ёдингиздан чиқардингиз»,— деди. Шундан кейин, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам яна икки ракъат намоз ўқиб, салом бердилар, сўнг такбир айтиб, одатдагидек ёким ундан узунроқ сажда қилдилар. сўнг бошларини кўтариб такбир айтдилар, Саждага бошларини қўяётиб ҳам одатдагидек ёким ундан узокроқ такбир айтдилар».

 

Абдуллоҳ ибн Буҳайна разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам пешин намозида қиёмда турган эрдилар, фақат охирги ўлтирмоқ қолган эрди. Намозни тугатганларйдан сўнг, салом бермай туриб, икки марта саждаи саҳв қилдилар. Ҳар бир саждадан кейин, ўтирган ҳолларида такбир айтдилар, одамлар ҳам Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бирлан бирга саҳв бўлган охирги ўтириш эвазига сажда қилишди».

 

6-боб. Уч ёки тўрт ракъат ўқиганини унутса, саждаи саҳв қиладир.

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Намозга азон айтилса, шайтон азон эшитилмайдирган ергача орқасидан ел чиқариб қочғайдйр. Азон тугаса, қайтиб келғайдир. Намозга такбир айтилса, яна қочғайдир, такбир тугаса, яна қайтиб келиб, намозхонни васваса қилмоқ учун: «Уни эслағил, буни эслағил»,— деб ёдига келмаган нарсаларни эслатғайдир. Пировардида намозхой неча ракъат намоз ўқиганини билмай қолур. Агар бирортангиз шу куйга тушғайдирсиз, ўтирган ҳолда саждаи саҳв қилингиз!» — деганлар,

 

7-боб. Фарз ва нафл намозларида саждаи саҳв қилмоқ

 

Ибн Аббос разияллоҳу анҳу витр намозидан сўнг саждаи саҳв қилдилар.

 

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Бирортангиз (нафл ёким фарз) намози ўқиётган эрсангиз, шайтон келиб фикрингизни чалғита бошлағайдир, ҳатто неча ракъат ўқиганингизни билмай қолурсиз. Агар шундоқ аҳволга тушгайдирсиз, ўтирган ҳолда саҳв учун икки марта сажда қилингиз!»—деб айтганлар».

 

8-боб. Биров намоз ўқиётган кишига гапирса-ю, у: «нари турғил!»—деб ишора қилганда қулоқ солиб, нари кетса

 

Яҳё ибн Сулаймон ривоят қиладирлар:

 «Ибн Аббос, Мисвар ибн Махрама ва Абдурраҳмон ибн Азҳарлар Курайбга Оиша онамиз хузурларига бориб, аввало ҳаммаларидан салом айтмакни, кейин аср намозидан сўнг ўқиладирган икки ракъат намоз тўғрисида сўраб, билиб келмакни топширишди. Кейин: «Биз сизнинг аср намозидан кейин икки ракъат намоз ўқимоғингиздан хабардормиз, бироқ Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам асрдан кейин намоз ўқимакни манъ қилганлар, деб ҳам эшитдик. Ибн Аббос: «Огам Умар ибн Хаттоб асрдан кейин намоз ўқиган одамларни урар эрдилар»,— дейдилар, сиз не дейдирсиз? деб айтғил!» — дейишибди. «Оиша онамиз ҳузурларига кириб, менга тайинланган гапларни айтдим,— дейди Курайб,— Оиша онамиз Умму Саламадан сўрағил!» — дедилар. Мен Умму Салама онамизга бор гапни айтган эрдим, ул киши бундоқ дедилар: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг асрдан сўнг намоз ўқимакни манъ қилганлари тўғрисида эшитдим-у, бироқ ўзларининг асрдан кейин менинг ҳужрамга кириб икки ракъат намоз ўқиганларини кўрдим. Ўшанда ансорий қабилалардан бири бўлмиш Баний Ҳаром қабиласига маисуб бир гуруҳ хотинлар меникида ўтиришган эрди. Мен чўримга: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам олдиларига борғилда, «Ё Расулуллоҳ, асрдан кейин намоз ўқимакни манъ қилгандирсиз, деб эшитган эрдик, ўзингиз бўлсангиз, ўқиётирсиз!»— дегил, агар қўллари бирлан «Нари турғил!» деб ишора қилсалар, нари турғил!» — дедим. Чўри шундоқ қилди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қўллари бирлан ишора қилдилар, чўри нари турди. Намоздан кейин, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Эй Абу Умаййанинг қизи, асрдан кейин ўқиладирган икки ракъат намоз тўғрисида сўрадинг. Мен сенга бир гап айтайин. Абд ул-Қайс қабиласидан ҳузуримга одамлар келишган эрди. Ўшалар бирлан банд бўлиб қолиб, пешиннинг икки ракъатини ўқиёлмай қолган эрдим, ҳозир ўшал қазо бўлган икки ракъатни ўкидим»,— дедилар».

 

9-боб. Намозда ишора қилмоқ ҳақида

 

Саҳл разияллоҳу анҳу ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламни Баний Амр қабиластада бўлган жаижалдан хабардор қилишди. Шунда Жаноб Расулуллоҳ уларни келиштириб қўймак учун чиқиб, бир оз ушланиб қолдилар. Намоз вақти бўлди. Билол разияллоҳу анҳу Абу Бакр разияллоҳу анҳуга: «Эй Абу Бакр, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ушланиб қолдилар, намоз вақти бўлди. Одамларга имомлик қилмайдирсизми?» — дедилар. Абу Бакр «Майли, агар истасангиз»,— дедилар. Кёйин, Билол азон айтдилар, Абу Бакр эрса такбири таҳрима айтиб, имомлик қилдилар. Шу пайт Расулуллоҳ саллаллоху алайҳи ва саллам сафларни оралаб ўтиб, биринчи сафга келиб турдилар. Одамлар ул кишининг келганларини билдирмоқ мақсадида чапак чала бошлашди. Лекин, Абу Бакр зътибор қилмадилар. Одамлар қаттиқроқ чапак чалдилар. Шундагина Абу Бакр атрофга аланглаб Расулуллоҳнинг келганларинк кўрдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Абу Бакрга ишора қилиб, намозни давом эттирмакни буюрдилар. Абу Бакр қўлларини тепага кўтариб, Аллоҳга ҳамд айтдилар-да, орқаларига тисарилиб биринчи сафга келиб турдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам олдинга ўтиб имрмлйкни давом этирдилар. Намоз тугагач: «Эй одамлар, сизларга не бўлди, намоз вақтида бир нарса бўлгандек чапак чалдингиз? Қарсак чалмоқ аёлларга ҳос қилиқдир. Кимда-ким намозда бирор нарса бўлганини сезғайдир, «Субҳоналлоҳ» десин! «Субҳо-наллоҳ» деганда кўпчиликнинг диққатини тортмағайдир, имомнинг ўзигина сезиб, қарағайдир. «Эй Абу Бакр, имомликни давом эттираверингиз! » деб ишора қилганимда нега қулоқ солмадингиз?»—дедилар. Шунда Абу Бакр: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларига ўтиб намоз ўқимакни Абу Бакр ўзига эп кўрмағайдир», — дедилар».

 

Асмо бинти Абу Бакр ривоят қиладирлар:

 «Мен Оиша разияллоҳу анҳо ҳузурларига кирсам, улар ҳам, одамлар ҳам қиёмда туриб намоз ўқишаётган эркан. Мен: «Одамларга не бўлди?» — дедим, Улар бошларини ирғаб осмонга ишора қилдилар. Мен: «Нима, бу охират аломаткми?» — де; дим. Улар «ҳа»деган маънода яна бош ирғаб кўйдилар».

 

Оиша онамиз ривоят қиладирлар:

 «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бетоб бўлиб қолганларида уйда ўтирган ҳолларида намоз ўқиётган эрдилар, одамлар ул кишига иқтидо қилиб тик туриб намоз ўқишаётган эрди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қўллари бирлан уларга «Ўтириб ўқингиз!» деб ишора қилдилар. Намоз тугагач, одамларга қараб: «Имом иқтидо қилмоқлари учун имом қилингандир. Ул рукуъ қилғайдир, рукуъ қилингиз, рукуъдан бош кўтарғайдир, бош кўтарингиз!» — дедилар».